گمرکات ایران در دوره ناصرالدین شاه 1264-1313ق/1896-1848م

چکیده: نقش نظام گمرکی هر کشور در تجارت، بسیار مو ثر و تعیین کننده است. نظام گمرکی علاوه بر این که یکی از منابع عمده در آمد محسوب می شود، همچنین به دولتها این امکان را می دهد که با وضع مقررات ویژه گمرکی در جهت حمایت از تولیدات داخلی وتجارت،گامهای موثری بردارند. دردوره ناصری گمرکات مناطق مختلف کشورهمچون دوره های قبل همه ساله به مزایده گذاشته می شد و برندگان مزایده نیز که عمدتا" از وابستگان دستگاه سلطنتی و یا اشراف بودند، برای جبران مبلغ اجاره و ارضای تمایلات سود جویانه و جاه طلبانه خود اقدام به وضع عوارض گمرکی خارج از مقررات و مضر به حال تجارت و اقتصاد کشور می نمود.این امر، به منفی شدن تراز بازرگانی کمک می کرد. همچنین هیچگونه نظارت و کنترلی نیز بر عملکرد گمرکات وجود نداشت، بدین ترتیب تجارت ایران تحت تاثیر ملاحظات سیاسی در روابط خارجی، نبود قوانین و مقررات گمرکی مورد نیاز در داخل و استبدادو تفکر سنتی سران حکومت قاجار، از پیشرفت باز ماند و بستری برای وابستگی ایران به اقتصاد جهان گردید. ازسوی دیگردراین دوره افزایش نفوذ قدرتهای بزرگ درامور داخلی ایران به ویژه گمرکات سبب گردید تا درآمدهایی که می بایست از طریق گمرکات عاید دولت ایران شودکاهش یابد و واردات کالاهای خارجی عاملی گشت دراز بین رفتن صنایع داخلی و ورشکستگی روزافزون بازرگانان ایرانی که توانایی رقابت با تجارخارجی را به دلیل تفاوت در میزان پرداخت عوارض گمرکی و عدم حمایت دولت و همچنین اخذ مالیاتهای گوناگون از آنان نداشتند. کلید واژه ها: ایران، قاجاریه، ناصرالدین شاه، گمرک، تجارت.